Wspólność majątkowa – czym jest i co wchodzi w jej zakres?

Czym jest intercyza?

Intercyza jest małżeńską umową majątkową, której zadaniem jest uregulowanie kwestii finansowych między małżonkami w sposób odmienny niż wynikałoby to z ustawowej wspólności majątkowej. Z praktyki i z doświadczeń po spotkaniach z klientami wiem, że intercyza w pierwszej kolejności kojarzy się z rozdzielnością majątkową. Warto jednak wiedzieć, że nie jest to jedyna jej forma i przez małżeńską umowę majątkową małżonkowie mogą wspólność majątkową również rozszerzyć lub ograniczyć.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

Wskazania jednak wymaga, iż mimo, że co do zasady z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje wspólność majątkowa – nie oznacza to, iż od tego czasu wszystkie składniki będą wchodzić w jej skład. Co zatem wchodzi w skład majątku wspólnego?

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków (np. z działalności gospodarczej)
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków (np. dochody z wynajmu mieszkania odziedziczonego przez jednego z małżonków przed ślubem);
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230, 1429, 1672 i 1941);
5. środki zgromadzone na koncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego (OIPE) (Dz. Urz. UE L 198 z 25.07.2019, str. 1) oraz na subkoncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym (Dz. U. poz. 1843) każdego z małżonków.

Co nie wchodzi w skład majątku wspólnego?

Mimo, iż ww. katalog jest szeroki – istnieją składniki majątku, które mimo zawarcia ślubu – pozostają w majątku osobistym małżonków, a są to:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Kto zarządza majątkiem wspólnym?

Skoro omówiliśmy już, jakie składniki wchodzą w skład majątku wspólnego, a jakie (mimo zawarcia małżeństwa) – zawsze będą pozostawać w majątku osobistym małżonków zasadne jest pochylenie się nad kwestią zarządu oraz korzystania z rzeczy wspólnych dla obu stron.

1. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym KAŻDY z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.
2. Zasadą jest również, że OBOJE małżonkowie mają równe prawa do majątku wspólnego i powinni współdziałać w jego zarządzie. W praktyce jeden z małżonków może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnej zamierzonej przez drugiego małżonka. Przykładowo zgoda drugiego małżonka będzie wymagana w przypadku sprzedaży wspólnej nieruchomości.

Wspólność majątkowa a odpowiedzialność za długi

Co jednak w przypadku odpowiedzialności za długi? Czy małżonek odpowiada za długi współmałżonka? Otóż, zależy od okoliczności sprawy.

1. Jeżeli zobowiązanie było zaciągnięte przez małżonka za zgodą współmałżonka, wierzyciel MOŻE żądać zaspokojenia również z majątku wspólnego

2. Jeżeli zobowiązanie było zaciągnięte przez małżonka bez zgody współmałżonka, to co do zasady wierzyciel nie może zająć majątku wspólnego.

Kiedy wspólność majątkowa ustaje?

Ustanie wspólności majątkowej w pierwszej kolejności kojarzy nam się jako konsekwencja orzeczonego rozwodu. Wskazania jednak wymaga, iż do ustania wspólności majątkowej może dojść również na skutek innych czynności. Jakich?

1. na skutek zawarcia umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej,
2. na skutek orzeczenia sądu o ustanowieniu rozdzielności majątkowej,
3. z chwilą uprawomocnienia się wyroku separacyjnego,
4. z chwilą ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków,
5. w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

Jeśli dotyka cię problematyka związana z majątkiem wspólnym, małżeńskimi umowami majątkowymi lub postępowaniem rozwodowym – zapraszam do kontaktu!