Odwołanie darowizny.

Darowizna i podstawy jej odwołania.

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:

1. gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;

2. gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

W jakim terminie i jak – skutecznie odwołać darowiznę?

Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Co ciekawe, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 sierpnia 2021 r. o sygn. akt: II CSK 250/21 wskazał, iż “każdy wypadek nagannego zachowania się obdarowanego, który może być traktowany jako rażąca niewdzięczność, daje podstawę do odwołania darowizny i każdy z osobna podlega osobnemu przedawnieniu z art. 899 § 3 KC. Jeśli naganne zachowanie przybiera postać ciągłego zaniechania, to termin roczny przewidziany w art. 899 § 3 KC zostaje zachowany, jeżeli nie upłynął rok od chwili, kiedy rażący stan niewdzięcznego zachowania ustał.”

Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.

Kogo obciąża obowiązek zwrotu i co w sytuacji, gdy obdarowany zbył przedmiot darowizny?

Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Jak zauważa się w literaturze, „obowiązek zwrotu przedmiotu odwołanej darowizny obciąża jedynie obdarowanego. Osoba trzecia może być zobowiązana do zwrotu przedmiotu darowizny jedynie wtedy, gdy obdarowany po odwołaniu darowizny rozporządził nieodpłatnie przedmiotem darowizny na rzecz osoby trzeciej (art. 407 KC). Przepis art. 407 KC, co do zasady, nie ma zastosowania do nieodpłatnych rozporządzeń przedmiotem darowizny na rzecz osób trzecich, które nastąpiły przed odwołaniem darowizny. Obowiązek zwrotu przedmiotu darowizny nie powstanie, jeśli w chwili, w której obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności, przedmiot darowizny był już przez niego zużyty lub utracony w taki sposób, że obdarowany nie był już wzbogacony (art. 409 w zw. z art. 898 § 2 KC). Natomiast, gdy zużycie lub utrata przedmiotu darowizny nastąpiły po tym, jak obdarowany okazał rażącą niewdzięczność wobec darczyńcy, nie ma ono wpływu na odpowiedzialność obdarowanego na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, mimo tego że w chwili odwoływania może już nie być wzbogacony (K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 32, Warszawa 2024).

Warto w tym zakresie wspomnieć o wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2019 r., o sygn. akt: IV CSK 99/18, w którym Sąd Najwyższy podniósł, że „unormowanie zawarte w art. 407 KC ma charakter wyjątkowy; reguła w nim wyrażona niewątpliwie dotyka bezpieczeństwa obrotu i interesów osób trzecich. Przepis ten nie powinien więc podlegać wykładni rozszerzającej. Z jego brzmienia wynika zaś, że znajduje on zastosowanie tylko wtedy, kiedy rozporządzenia korzyścią na rzecz osoby trzeciej dokonał bezpłatnie ten, „kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby”. Istotne znaczenie ma tutaj chwila dokonania bezpłatnego rozporządzenia. Jeżeli nastąpiło ono przed wystąpieniem zdarzenia uzasadniającego odwołanie pierwszej darowizny, to dokonujący tej czynności - w świetle art. 898 § 2 KC - nie może być uznany za uzyskującego korzyść bez podstawy prawnej; w takiej sytuacji obowiązek wydania korzyści w następstwie odwołania darowizny spoczywa wyłącznie na pierwotnie obdarowanym.

Sąd (…), wyszedł z prawidłowego założenia, że obdarowany powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu już od chwili dokonania czynu noszącego znamiona rażącej niewdzięczności uzasadniającej odwołanie darowizny (…).

Co oferuje Kancelaria.

Kancelaria pomaga sporządzić pozew i wspiera na każdym etapie postępowania.

Zapraszam na spotkanie.