Mediacja w postępowaniu karnym

Po doprowadzeniu do prokuratury w Katowicach usłyszał zarzut na podstawie art. 177 §2 kk tj. spowodowania wypadku ze skutkiem śmiertelnym, za co grozi mu do ośmiu lat pozbawienia wolności. We wtorek Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim skierował sprawę do mediacji. Dopiero po jej przeprowadzeniu ma dojść do formalnego rozpoczęcia procesu. Decyzja sądu z uwagi na medialność sprawy oraz postępowanie sprawcy po popełnieniu przestępstwa – spotkała się ze zdziwieniem i krytyką opinii publicznej. W dzisiejszym artykule postaram się przybliżyć i wyjaśnić kwestię mediacji w postępowaniu karnym.

Czym jest mediacja?

Mediacja to sposób rozwiązania sporu na drodze dobrowolnych i poufnych negocjacji przy udziale bezstronnego mediatora. W mediacji sądowej sąd wyznacza mediatora z listy stałych mediatorów sądowych. Mediacja sądowa charakteryzuje się tym, że ma ustawowo ustalony termin realizacji oraz określone koszty postępowania mediacyjnego. Koszty mediacji sądowej określają odpowiednie przepisy. Wniosek o mediację można złożyć (co do zasady) w każdej sprawie karnej, na każdym jej etapie. Warunkiem koniecznym mediacji jest uzyskanie świadomej zgody na udział w niej pokrzywdzonego, jak i podejrzanego (oskarżonego). Najczęściej mediacja znajduje zastosowanie w sprawach, gdzie:

• istnieje realna możliwość naprawienia szkody,
• strony chcą wypracować porozumienie/dojść do kompromisu

Podstawa prawna

Mediacja w sprawach karnych to instytucja, która zyskuje na znaczeniu jako alternatywny sposób rozwiązywania konfliktów pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą przestępstwa. Jej celem jest nie tylko złagodzenie represyjnego charakteru procesu karnego ale przede wszystkim przywrócenie naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem. Możliwość skierowania sprawy do mediacji – została uregulowana w art. 23a kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którym: Art. 23a. [Mediacja: cel, termin, mediator, sprawozdanie] § 1. Sąd lub referendarz sądowy, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator lub inny organ prowadzący to postępowanie, może z inicjatywy lub za zgodą oskarżonego i pokrzywdzonego skierować sprawę do instytucji lub osoby do tego uprawnionej w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym, o czym się ich poucza, informując o celach i zasadach postępowania mediacyjnego, w tym o treści art. 178a.

Cele mediacji

Mediacja w postępowaniach karnych nie zastępuje wymiaru sprawiedliwości, lecz go uzupełnia. Do głównych celów mediacji zaliczyć możemy:

• zmniejszenie konfliktu między stronami,
• wypracowanie kompromisu, który może obejmować naprawienie szkody, przeprosiny, zadośćuczynienie czy inne formy rekompensaty,
• umożliwienie pokrzywdzonemu wyrażenia swoich potrzeb i oczekiwań wobec sprawcy.

Przebieg postępowania mediacyjnego

Postępowanie mediacyjne odbywa się poza salą sądową. Mediator dba o to, aby obie strony miały możliwość swobodnego wypowiedzenia się i przedstawienia swoich racji i oczekiwań. Spotkanie jest poufne, a ich treść nie może być ujawniana bez wyraźnej zgody stron. Jeżeli w wyniku mediacji uda się osiągnąć porozumienie, mediator sporządza protokół, który przekazuje sądowi lub prokuratorowi.

Mediacja – jakie niesie korzyści?

Z punktu widzenia stron postępowania karnego mediacja może przynieść szereg korzyści.

• dla pokrzywdzonego -> uzyskanie szybszego i realnego naprawienia szkody przez sprawcę oraz poczucia sprawiedliwości,
• dla sprawcy -> okazja do wyrażenia skruchy, dobrowolnego naprawienia szkody, a także szansa na uzyskanie łagodniejszej kary
• dla wymiaru sprawiedliwości -> usprawnienie postępowania, wypracowanie kompromisu między stronami

Wynik mediacji a wymiar kary

Ugoda zawarta przed mediatorem nie kończy automatycznie postępowania. Jednak stanowi ważny dowód, który sąd musi uwzględnić podczas wyrokowania. Jak bowiem stanowi treść art. 53 § 2 kodeksu karnego regulującego dyrektywy wymiaru kary sąd wymierzając karę uwzględnia m.in. właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego. Co więcej, jak stanowi art. 53 §3 kodeksu karnego wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi osiągniętą w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem. Co to oznacza w praktyce? Biorąc pod uwagę wynik przeprowadzonej mediacji sąd może orzec łagodniejszą karę, warunkowo umorzyć postępowanie, nadzwyczajnie złagodzić karę, a w niektórych sprawach – nawet umorzyć postępowanie.

Podsumowanie

Mediacja w postępowaniu karnym to rozwiązanie, które może zakończyć spór szybciej, sprawiedliwiej i w sposób mniej obciążający emocjonalnie. Oprócz tego mediacja to także realna szansa na złagodzenie kary. Wynik mediacji jest bowiem jedną z dyrektyw i okoliczności branych pod uwagę przez sąd w procesie wyrokowania. Jeżeli masz wątpliwości lub pytania dotyczące mediacji lub postępowania karnego – serdecznie zapraszam do kontaktu!